Dharma Mom

Glossary
ཀ
ཀ་ཁ་ alphabet
ཀ་ཁོལ་pillar-hole
¶ Ka chigs čhen mo, title of a historiographical work ¶¶¶¶55′55′′ (PN) Ka-bźi-gduń-brgyad-ma
(N) all, everyone; “(A) all
ཀུན་མཁྱེན་ the Omniscient One
(PN) Kun-dgay-bo (Skt. Ananda)
ཀུན་དགའ་ར་བ་copse
5 all around; completely; ‘through perfectly; ‘everywhere
ཀུན་ནས་དགའ་བ་surpassingly lovely
(PN) Ko-sa-la (Skt. Kośala)
(Intrj) Oh! Alas!
ཀྱི་ཧུད་ (Intrj) Oh!
ཀྱེ་ (Intrj) Oh! Alas!
ཀྱེ་མ་
(Intrj) Oh! Alas!
ཀླད་ཀོར་
zero
ཀླུ་རྒྱལ་ (PN) Klu-rgyal
(PN) Klu-brgyad-mkhan
ཀླུ་དབང་ lord of serpents
ཀླུང་ river valley
300Glossary
ཀློག་ v2 བཀླགས་ v3 བཀླག་ v4 ལྷོགས་ (TR) to read དཀའ་བ་ (to be) difficult
དཀར་ནག་ friendly or unfriendly, lit. “white or black” དཀར་པོ་ white
དཀར་བ་ (to be) loyal
དཀར་མི་ loyal person
དཀར་མོ་ white
དཀར་ཡོལ་ porcelain cup
དཀྱིལ་འཁོར་ disc
བཀའ་ (HON) order
བཀའ་གྲིམས་ (OT; HON for ཁྲིམས་) sovereign law
བཀའ་ཆེམས་ (HoN for ཆེམས་) testament
བཀའ་ཆེམས་ཀ་ཁོལ་མ་ Bkay čhems ka khol ma, title of a historiographical work
བཀའ་དྲིན་ (HoN for དྲིན་) kindness
བཀུམ་ see འགུམས་
བཀུར་ see འཁུར་
བཀོལ་
see འཁོལ་
བཀྲ་མི་ཤིས་ misfortune, mischief
བཀྲེས་ (to be) hungry
བཀྲོལ་ see འགྲོལ་
བཀླགས་ see ཀློག་
རྐང་པ་ leg, foot
རྐང་མིག་ (PN) Rkai-mig (Skt. Aksapada)
རྐུ་ v2 བརྐུས་ v3 བརྐུ་ v4 རྐུས་ (TR) to steal
རྐོ་ v2 བརྐོས་ v3 བརྐོ་ v4 རྐོས་
(rR) to dig (out)
རྐོས་ sec རྐོ་
རྐྱང་ single
རྐྱེན་
cause
རྐྱེན་གྱིས་ (Postp) on account of (+ GEN) ལྐོག་ལབ་ slander
Glossary301
ལྐོག་ལབ་ཏུ་ slanderously སྐ་རགས་ girdle སྐད་ ‘voice; words
སྐད་ཅིག་
a moment
སྐལ་བ་fortune
སྐུ་(HON for ལུས་) body
སྐུ་འཁྲུང་v2 འཁྲུངས་ (NTR; HON for འཁྲུང་) to be born སྐུ་ཐིམ་ (HON for ཐིམ་; INTR) to disappear སྐུ་ཚེ་ (HoN for ཚེ་) lifetime
སྐུར་ v2/v3 བསྐུར་ v4 སྐུར་ (rR) ‘to send; to give
སྐུལ་ v2/v3 བསྐུལ་ (rR) to exhort
སྐོང་ཆུ་ལག་ arm(s) of the Skoi-čhu river
སྐོང་ཆུ་ལག་ཁ་ mouths [of] the arms [of] the Skon-čhu river
སྐོམ་ ‘(to be) thirsty; “(N) thirst
སྐོམ་ཚུགས་chin
སྐོར་ v2/v3 བསྐོར་ v4 སྐོར་ (TR) ‘to surround; to besiege, to encircle (+ DAr); to turn;
3to set in motion
སྐོལ་ v2/v3 བསྐོལ་ v4 སྐོལ་ (TR) to boil
སྐྱ་ (to be) ‘pale; flavourless
སྐྱ་བོ་ pale
སྐྱབས་protection
སྐྱིད་སྡུག་ happiness and misery
སྐྱིད་པ་ (to be) happy སྐྱིད་པོ་ happiness
v2 སྐྱེས་ (NrR) ‘to be born; བཻto arise; to grow སྐྱེ་བ་ birth; °life 34 09y 9 སྐྱེ་བོ་ man སྐྱེད་ v2/v3 བསྐྱེད་ (TR) to generate སྐྱེན་པ་ (A) precipitate 302Glossary v4 སྐྱོལ་ (rR) to bring སྐྱེལ་ v2/v3 བསྐྱལ་ v4 སྐྱེས་ see སྐྱེ་ སྐྱེས་པ་ man, male person སྐྱེས་བུ་ living being, person སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ great person (Skt. mahäpurusa) སྐྱོ་ (vrR) to be vexed (with + DAr) སྐྱོང་ v2 བསྐྱངས་ v3 བསྐྱང་ v4 སྐྱོངས་ (re) to guard, protect སྐྱོན་ 'fault; harm; ’misdeed སྐྱོབ་ v2 བསྐྱབས་ v3 བསྐྱབ་ v4 སྐྱོབས་ (rR) to guard; to save, to rescue སྐྲ་ hair སྐྲག་དངང་ v2 སྐྲག་དངངས་ (NrR) to be terrified, frightened སྐྲག་དངངས་ see སྐྲག་དངང་ v2 བསྐྲིས་ v3 བསྐྲི་ v4 སྐྲིས་ (rR) to charge, to assign བསྐལ་པ་ aeon བསྐུར་ see སྐུར་ see སྐུལ་ བསྐུལ་ བསྐོར་ sce སྐོར་ བསྐྱང་ see see སྐྱོང་ སྐྱོབ་ སྐྱོབ་ བསྐྱབ་ བསྐྱབས་ see བསྐྱལ་ seeསྐེལ་ བསྐྱེད་ བསྐྲི་ see see སྐྲི་ སྐྱེད་ ཁ་ 'mouth; ’surface ཁ་ཆེམས་testament ཁ ཁ ཁ་དོག་ colour ཁ་མདོག་ complexion ཁ་ན་ (Postp) on (+ GEN) ཁ་སྤུ་ beard ཁ་བ་ snow ཁ་བ་ཅན་ (A) snowy (lit. possessing snow), snow-clad; ū(N) Tibet ཁ་འཛིན་ assistant ཁ་ཟས་food ཁ་རོག་པ་ silent ཁང་(པ་) house ཁང་བུ་ little house; 2room ཁབ་ residence ཁབ་ལེན་རྡོ་ lodestone ཁམས་ see འཁམས་ ཁམས་པ་ (A) faint ཁམས་བཟང་ good health ཁར་ (Postp) 'on, upon, after; 2in addition to (+ GEN/ABS) ཁུང་ hole ཁུང་བུ་ hole ཁེ་སྤོག་ profit ཁེངས་ see འཁེངས་ ཁོ་ (3sG M) he M) { ཁོ་ཐག་ see ཆོད་ ཁོ་པ་ (3sG M) he ཁོ་བོ་ (1sG M) I ཁོ་མ་ (3sG F) she ཁོ་མོ་ (1sG F) I ཁོ་རང་ (3sG M) he, himself ཁོག་ཆེ་ of great intrinsic power ཁོང་ (3sG/PL HON) he, she; they Glossary303 304Glossary ཁོང་མཛངས་inner knowledge ཁོང་སེང་ inner cavern ཁྭ་ཏ་crow ཁྱད་ difference ཁྱད་པར་ difference ཁྱད་པར་(དུ་) in particular ཁྱབ་ (NTR) to be comprised (by + ERG) ཁྱི་dog ཁྱི་མོ་ bitch ཁྱིམ་ house ཁྱིམ་ཐབ་ house and hearth ཁྱིམ་བདག་ householder ཁྱིམ་མཚེས་ neighbour ཁྱིམ་སོ་ household flock ཁྱུང་ཚ་དཔལ་འདྲེན་ (PN) Khyuñ-cha Dpal-ydren ཁྱེད་ (2sG/PL; HON) you ཁྱེད་རང་ (2sG/PL) you ཁྱེའུ་ boy ཁྱེར་ see འཁྱེར་ husband, man ཁྱོ་བཟང་ good husband ཁྱོད་ (2sG/PL) you ཁྲ་ falcon ཁྲག་ blood ཁྲག་ཁྲུག་complicate, confused ཁྲི་ ten thousand ཁྲིད་ (TR) to lead, conduct ཁྲིམས་ law ཁྲེ་ལོག་ (INTR) to roll one’s self; "(N) a rolling Glossary305 ཁྲེ་ལོག་ལོག་ an incessant rolling ཁྲོ་ v2 ཁྲོས་ (to be) angry/wrathful; "(N) rage ཁྲོ་གཉེར་ཅན་ (PN) Khro-gñer-čan (Skt. Bhrkuti) ཁྲོན་པ་ (N) well ཁྲོས་ see ཁྲོ་ མཁའ་ལྡིང་ see ནམ་མཁའ་ལྡིང་ མཁས་པ་skilled (in + DAr), wise; ╚wise one མཁས་པོ་ a skilled male person; a scholar མཁྱེན་ (HON for ཤེས་; TR) 'to recognise, to discern, to realise;to understand, to know
འཁམས་ v2 ཁམས་(NrR) to faint away
འཁར་བ་staff
འཁལ་ v2/v3 བཀལ་ v4 ཁོལ་ (TR) to spin
འཁུར་ v2 བཀུར་ (TR) to carry
འཁེངས་ v2 ཁེངས་ (NTR) to be full
འཁོར་ I(NTR) ‘to turn round; to circle; 3to roam; ū(N) retinue, attendants
འཁོར་བ་ cycle of existence/rebirth (Skt. samsära)
འཁོར་ལོ་ wheel
universal emperor
འཁོར་ལོས་སྒྱུར་ universal
1འཁོལ་ v2/v3 བཀོལ་ v4 ཁོལ་ (rR) to appoint
zའཁོལ་ v2 ཁོལ་ (NTR) to boil
འཁྱེར་ v2 ཁྱེར་ (TR) to carry, to carry away; to hold, to keep
འཁྲུག་ v2 འཁྲུགས་ (NTR) to be disturbed
འཁྲུགས་ see འཁྲུག་
འཁྲུང་ v2 འཁྲུངས་ (HoN for སྐྱེ་; NrR) to be born
ག་རེ་ Where is [he/she/it]?
ག་ལ་ (INT) to/for whom? where?
1གང་ (NT) who? what? which?
༢གང་ (to be) full
306Glossary
གང་དུ་ (Nr) where? wither?
གང་ན་ (Nr) where?
གང་ན་བ་ whereabouts
གང་ནས་ where from?
གང་བ་ full
གང་ཡང་ any(thing), whatsoever
གངས་ snow-mountain
གངས་ཅན་ Tibet
གད་མོ་ laugh
གར་ (Nr) whither? where?
གལ་ཏེ་ if
གལ་ཏེ་ན་ perhaps
གུམ་ see འགུམ་
གུར་ tent
གུས་པ་ reverence
▪གོ་ place, spot
༢གོ་ (TR) to understand
གོ་ཆོད་ capable
གོ་བ་ understanding གོང་མ་ previous one གོན་ (TR) to put on གོས་ cloth, clothes
གོས་ཐུང་ trousers
གོས་དར་ silk cloth(es)
གོས་སེར་ཅན་ (PN) Gos-ser-čan, lit. dressed in yellow clothes, an epithet of Visnu
(Skt. pītāmbara)
གོས་ཧྲུལ་ tattered robe
གོས་ལྷམ་ shoes and clothes
གཽ་ཏ་མ་ (PN) Gautama, the name of the Buddha
གྱང་ pisé
གྱིས་
�
see
བགྱིད་
གྱུར་ see འགྱར་
གྱོན་ (TR) to wear གྱོས་པོ་ father-in-law
གྲགས་ see འགྲགས་
གྲངས་མེད་(པ་) innumerable
གྲལ་ row
གྲལ་པ་ person sitting in a row
གྲི་གུམ་བཙན་པོ་ (PN) Gri-gum Bcan-po
གྲུ་གསུམ་ triangular
གྲུང་ (to be) wise
གྲུང་ཞན་ weak-minded person
གྲུབ་ see འགྲུབ་
གྲུབ་པ་ accomplished one
གྲོ་ wheat
གྲོག་མཁར་བ་ (PN) Grog-mkhar-ba (Skt. Valmiki)
གྲོག་མ་ ant
གྲོགས་ friend, companion
གྲོགས་པོ་ a male friend
གྲོང་ཁྱེར་ village, town
གྲོང་ཆོག་ village rituals
གྲོངས་ see འགྲོང་
གྲོས་ཉེས་ bad counsel
གྲྭ་ ‘corner; 2school
གླ་རྩི་musk
གླང་ ox
གླང་ཆེན་ elephant
གླང་པོ་ཆེ་ elephant གླང་བུ་ calf
གླིང་ island
Glossary307
308Glossary
གླེན་པ་ (to be) stupid
དགའ་ (TR) ‘to rejoice in, to be happy/delighted about (+ DAT); to like
དགའ་ལྡན་ (PN) Dgay-ldan heaven (Skt. Tusita)
དགའ་བ་happiness
དགའ་བཤེས་ spiritual advisor, < *དགའ་བའི་བཤེས་ཉེན་ (Slkt. kalyanamitra) friend to
virtue, spiritual advisor
དགས་ (INTR) to be cracked
དགུ་ nine
དགུང་sky
དགུན་ winter
དགུམ་ see འགུམས་
དགེ་བསྙེན་ lay practitioner
དགེ་བ་ virtuous deed, virtue; f(to be) virtuous
དགེ་ལེགས་prosperity
དགེ་སློང་ monk
དགོངས་ (HoN for སེམས་; rR) to think, to reflect (on + DAT)
དགོད་ (NrR) to laugh; གད་མོ་དགོད་ to laugh
དགོན་པ་ hermitage
དགོན་པ་པ་ hermit
དགོས་ (rR) to need; (MoD) to be necessary, have to, need
དགྲ་(བོ་) enemy
དགྲ་བཅོམ་པ་ Arhat (Skt. arhant)
བགེགས་ difficulty
བགོ་ v2 བགོས་ (TR) to put on
བགོ་བ་ clothes
བགོད་ v2/v4 བགོས་ v3 བགོ་ (rR) to divide
༢བགོས་ see
2བགོས་
བགྱི་
see
see
བགོ་
བགོད་
བགྱིད་
བགྱིད་ v2 བགྱིས་ v3 བགྱི་ v4གྱིས་ (nL for བྱེད་; TR) ‘to do; to say, to ask; སོ་ནམ་བགྱིད་
to cultivate fields
བགྱིས་ see
བགྱིད་
Glossary309
བགྲང་ v2 བགྲངས་ v3 བགྲང་ (TR) ‘to count; to consider
བགྲེས་པ་ (N) elder man; (A) elder
བགྲོ་ v2 བགྲོས་ (NTR) to confer, to discuss
བགྲོས་ see བགྲོ་
མགུལ་neck
མགོ་(བོ)་ head
མགོན་པོ་ protector
མགོན་མེད་ཟས་སྦྱིན་ (PN) Mgon-med-zas-sbyin (Skt. Anathapindada)
མགྱོགས་ (to be) quick
མགྱོགས་པོ་ quick
འགའ་ a few, some
འགལ་(TR) to contradict (+ coM)
འགུམ་ v2 གུམ་ (NTR) to die
འགུམས་ v2 བཀུམ་ v3 དགུམ་ v4 ཁུམས་ (TR) to kill
འགེམས་ (rR) to rip, to destroy
འགོར་ཏི་ (PN) Vgor-ti, place name
འགྱུར་ v2 གྱུར་ (INTR) ‘to change; to become; ‘to happen
འགྱེལ་ v2 གྱེལ་ (INTR) to collapse, to fall
འགྲགས་ v2 གྲགས་ (NTR) to be called; to be known as (+ TERM)
འགྲན་སེམས་ quarrelsome temper
འགྲུབ་ v2 གྲུབ་ (INTR) to accomplish, to complete
འགྲེ་ (INTR) to roll one’s self
འགྲོ་ v2/v4 སོང་ (NTR) ‘to go; to pass (of time); 3to become (+ TERM)
འགྲོ་བ་ la being; ôexistence
འགྲོགས་ (NTR) to come together, to be accompanied (by + coM)
འགྲོང་ v2 གྲོངས་ (HON for འཆི་; INTR) to die
འགྲོལ་ v2 བཀྲོལ་ v3 དགྲོལ་ v4 ཁྲོལ་ (rR) to untie
རྒན་པོ་ old man
རྒན་མོ་ old woman; “old
310Glossary
རྒན་གཞོན་ age
རྒལ་ v2/v3 བརྒལ་ v4 རྒོལ་ (TR) to cross (+ DEL)
རྒུད་ (INTR) to grow weak
རྒོད་ vulture
རྒོད་མ་
mare
རྒོལ་ v2/v3 བརྒལ་ v4 རྒོལ་ (rR) to fight (against + DAT) རྒྱ་ size
རྒྱ་གར་ (PN) India
རྒྱ་གར་སྐད་Sanskrit, lit. “language of India”
རྒྱ་མཚོ་
ocean
རྒྱགས་ provisions རྒྱང་(མ་)distance
རྒྱང་ཚད་ (N) a while
རྒྱབ་ (N) the back
༸རྒྱབ་ v2/v3 བརྒྱབ་ v4 རྒྱོབ་ (TR) to throw
རྒྱལ་ (INTR) to be victorious (over + DEL) རྒྱལ་ཁམས་kingdom, realm
རྒྱལ་པོ་ king རྒྱལ་ཕྲན་ vassal
རྒྱལ་བུ་ prince
རྒྱལ་བྱེད་ (PN) Rgyal-byed (Skt. Jetr)
རྒྱལ་བློན་king and minister
རྒྱལ་མོ་ queen
རྒྱལ་རབས་དཔག་བསམ་ལྗོན་ཤིང་ Rgyal rabs dpag bsam ljon Śin, title of a historio-
graphical work
རྒྱས་ (INTR) ‘to increase, to grow, to spread; to be full of
རྒྱས་པ་ (PN) Rgyas-pa (Skt. Vyasa)
རྒྱས་པར་ in detail; extensively
རྒྱུ་སྐར་ lunar mansion
རྒྱུག་ v2 བརྒྱུགས་ (INTR) to run རྒྱུད་ ‘realm of existence; tantra རྒྱུན་ flow, stream རྒྱུན་ཆད་ interruption
རྒྱུན་དུ་ constantly, continually
རྒྱུས་ཡོད་ familiar with; lit, having knowledge (of)
སྒོ་ door
2སྒོ་ v2 བསྒོ་ (rR) to say
སྒོ་ཁྱི་ door-guarding dog
སྒོ་ནས་ (Postp) ‘due to; 2by means of (+ GEN)
སྒོམ་ v2 བསྒོམས་ v3 བསྒོམ་ v4 སྒོམ(ས)་ (rR) to meditate
སྒྱུ་མ་ལྷ་མཛེས་ (PN) Sgyu-ma Lha-mjes (སྒྱུ་མ་ = Skt. maya)
v2/v3 བསྒྱུར་
སྒྱུར་ v4 སྒྱུར་ (ræ) to change
སྒྲ་ voice
སྒྲ་ཆེན་པོ་ (PN) Sgra-čhen-po
སྒྲིག་ v2 བསྒྲིགས་ v3 བསྒྲིག་ v4 སྒྲིགས་ (rR) to arrange
Glossary 311
སྒྲུབ་ v2 བསྒྲུབས་ v3 བསྒྲུབ་ v4 སྒྲུབས་ (rR) to complete, to accomplish, to achieve
སྒྲོག་ v2 བསྒྲགས་ v3 བསྒྲག་ v4 སྒྲོགས་ (rR) to promulgate
སྒྲོམ་box, chest
སྒྲོལ་ v2/v3 བསྒྲལ་ v4 སྒྲོལ་ (rR) to rescue
སྒྲོལ་མ་ (PN) Sgrol-ma (Skt. Tara)
བརྒལ་ see རྒལ་
བརྒྱ་ hundred
བརྒྱད་ eight
བརྒྱལ་ (INTR) to faint away བརྒྱུད་ lineage
1བསྒོ་
see
༢སྒོ་
༢བསྒོ་ v2 བསྒོས་ (TR) to soil, to stain
312Glossary
བསྒོམ་ see སྒོམ་ བསྒོམས་ see སྒོམ་ བསྒོས་ see 2བསྒོ་ བསྒྲགས་see སྒྲོག་ བསྒྲིགས་ see སྒྲིག་
see
བསྒྲུབ་ སྒྲུབ་ བསྒྲུབས་ see སྒྲུབ་
ང
ང་ (1sG) I
ང་རང་ (1sG) I
ངག་ speech ངག་ཏུ་ verbally ངང་རྒྱུད་ forbearance
ངང་པ་ goose
ངན་པ་ (to be) bad, wicked
ངན་བུ་(1sG) I; humble I
ངར་པ་ leg (of trousers)
1ངལ་ weariness
2ངལ་ (INTR) to be tired; ལུས་ངལ་ to be tired
ངུ་ v2 ངུས་ (INTR) to weep, to cry
ངུར་སྨྲིག་ yellowish red
ངུས་ see ངུ་
ངེད་ (1PL) we
ངེད་རང་ (1st/PL) I, we
ངེས་ (to be) certain
ངེས་པར་certainly
ངེས་འབྱུང་ renunciation
ངོ་face
ངོ་ཚ་ Ishame; Ishameful
ངོ་མཚར་ Imiracle, wonder; Iwonderful
ངོམ་ v2 ངོམས་ (NTR) to be sated (by + ERG)
ངོམས་ see ངོམ་
ངོས་ (1sG) I
དངུལ་ silver
དངོས་ (1sG) I
དངོས་པོ་ thing
Glossary 313
མངའ་ (HON for ཡོད་; coP) to have; to be there
མངོན་པར་ openly, visibly
མངོན་པར་དགའ་ (rR) to be delighted
མངོན་པར་སྟོད་ v2/v3 བསྟོད་ v4 སྟོད་ (rR) to praise
མངོན་པར་སངས་རྒྱ་ v2 རྒྱས་ (NrR) to achieve manifesting enlightenment མངོན་བློ་ real understanding
ཟརྔ་ drum
2རྔ་ v2 བརྔས་ v3 བརྔ་ v4 རྔོས་ (rR) to reap
ལྔ་ five
ལྔ་བརྒྱ་ ffve hundred
ལྔ་སྟོང་ five thousand
ལྔ་ཚིགས་ third out of five
སྔ་ earlier time
སྔ་དར་ earlier propagation of Buddhism
སྔ་མ་ before
སྔ་རོལ་ past ages, earlier time
སྔག་ v2 བསྔགས་ v3 བསྔག་ v4 སྔོག(ས)་ (rR) to praise
སྔགས་ mantra
སྔར་ learlier; 2before, ahead
སྔར་ཕན་ until recently
སྲོ་green སྔོན་ earlier
314Glossary
བརྔ་ see 2རྔ་
བསྔགས་ see སྔག་
ཅ
ཅང་ any, any thing, anyone, whatever ཅི་ (INT) what? (REL) which
ཅི་ལྟར་ (NT) how? (REL) how (also ཇི་ལྟར་)
ཅི་སྟེ་ if
ཅི་འདྲ་ (INT/REL) how; (REL) whatever
ཅི་ཙམ་ (NTr) how much?; (REL) so much ཅིའི་ཕྱིར་ (Nr) why?
ཅིའི་སླད་དུ་ (Nr) why? on account of what? ཅུང་ཟད་ a little, a bit
གཅགས་ (INTR) to love
གཅིག་
one
གཅིག་ཏུ་ན་ firstly
གཅིག་པ་ (A) only; the same
གཅིག་པུ་ sole; ́alone, single
གཅིག་པོ་ (A) only
གཅོག་ v2 བཅག་ v3 གཅག་ v4 ཆོག(ས)་ (rR) to break; to knock out
གཅོད་ v2 བཅད་ v3 གཅད་ v4 ཆོད་ (TR) ‘to cut (off); to decide; ཞལ་ཆེ་གཅོད་ to pass a
judgement
བཅག་ see གཅོག་
བཅད་ see གཅོད་
1བཅས་ accompanied by, possessed of, together with (+ coM)
2བཅས་
see འཆའ་
བཅིངས་ འཆིང་
བཅུ་ ten
see
བཅུག་ see ?འཇུག་ བཅོ་ལྔ་ fifteen
བཅོམ་
see འཇོམས་
Glossary315
བཅོམ་ལྡན་འདས་ the Victorious One (Skt. bhagavant), epithet of the Buddha བཅོལ་ see འཆོལ་ བཅོལ་གཏམས་ trust
བཅོས་
see འཆོས་
ལྕག་ a blow
ལྕགས་ iron
ལྕགས་ཕྱེ་ iron filing ལྕེ་ tongue
ལྕོགས་ (INTR) to be possible
க
3
☎ part
ཆ་ལུགས་appearance ཆ་ཤས་portion
ཆག་ see འཆག་
1ཆགས་ (INTR) to be attached to, to yearn for (+ DAr)
2ཆགས་ (NTR) to arise
ཆགས་པ་ ilove; passion; “passionate
ཆང་ beer
ཆང་ཚོང་ tavern
ཆང་ཚོང་མ་beer-seller (F)
ཆད་ see łའཆད་
ཆད་པ་ begotten/born from (+ DEL)
ཆར་འདོད་བྱེ་འུ་ cataka-nestling
ཆས་garment
ཆིག་རྐྱང་ separate, single
ཆིག་ཤད་ single sad
ཆིབས་ (HoN for རྟ་) horse
ཆིབས་ཁ་ bridle
316Glossary
ཆུ་ ‘water; 2river
ཆུ་ཀླུང་ river
ཆུ་སྡོར་ meat
ཆུ་བོ་ river
ཆུག་ see7འཇུག་
ཆུང་ (to be) small, young
ཆུང་ངུ་ ‘(N) ‘the youngest; 2childhood; “(A) small
ཆུང་གཉེན་ child-marriage
ཆུང་མ་ wife
ཆུང་ཤོས་ the youngest
ཆུད་གསན་ (TR) to waste
8
ཆེ་བ་ (to be) great;
ཆེད་དུ་
ཚབས་ཆེ་བ་
on account of
very great
ཆེན་པོ་ (A) ‘great; ’big, vast; “(N) a great one
ཆོ་ངེས་ lamentation
1ཆོག་
see
གཅོག་
2ཆོག་ (MoD) to be allowed, permitted
ཆོད་ (NTR) to be decided; ཁོ་ཐག་ཆོད་ to be certain
༢ཆོད་
see
གཅོད་
ཆོས་ iBuddhist teaching, Dharma (Skt. dharma), doctrine; religion; religious
teaching; 3thing
ཆོས་གོས་monk-robe
ཆོས་པ་follower of Dharma
ཆོས་འབྱུང་ lit. origins of Buddhism; name of a literary genre
1མཆི་ (HML; TR) to speak
2མཆི་ v2 མཆིས་ (HML for འོང་/འགྲོ་; INTR) ‘to come; to go, to walk
མཆི་མ་ tears
མཆིམས་བཟའ་ lady from the Mčhims family
1མཆིས་ see 2མཆི་
2མཆིས་ (HML for ཡོད་) to be there
Glossary 317
མཆེད་ (HoN) brother མཆོག་ most excellent one མཆོང(ས)་ (INTR) to jump མཆོད་ (rR) to worship མཆོད་རྟེན་ shrine (Skt. stūpa)
མཆོད་པ་ offering; ’honours
༢འཆག་ (INTR) to walk
7འཆག་ v2 ཆག་ (INTR) to break
1འཆད་ v2 ཆད་ (NTR) ‘to be cut (off; into pieces); ?to be separated; 3to descend
(from + DEL); to be decided/determined
2འཆད་ v2/v3 བཤད་ v4 ཤོད་ (rR) to explain
འཆམ་ (TR) to agree (upon + DAT); /ཁ་འཆམ་ to agree
འཆའ་ v2 བཅས་ v3 བཅའ་ v4 ཆོས་ (TR) to place (on + DAT)
འཆར་ v2 ཤར་ (INTR) to rise
འཆར་བྱེད་ (PN) Yčhar-byed (Skt. Udayana)
འཆི་ v2 ཤི་ (NTR) to die
འཆིང་ v2 བཅིངས་ v3 བཅིང་ v4 ཆིངས་ (TR) to bind
འཆོར་ v2 ཤོར་ (NTR) to get lost, to perish; མཆི་མ་འཆོར་ (rR/Nc) to shed tears
འཆོལ་ v2/v3 བཅོལ་ (TR) ‘to appoint; 2to entrust (to + DATr)
འཆོས་ v2 བཅོས་ v3 བཅོ་ v4 ཆོས་ (TR) to make, to prepare
E
ཇི་ see ཅི་ ཇི་ལྟར་ seeཅི་ལྟར་
ཇོ་བོ་ lord, master
ཇོ་མོ་ 1goddess; lady
མཇུག་མ་ tail
འཇང་ (PN) Vjań, name of an ancient people
འཇམ་ (to be) soft
འམ་པ་ mild
318Glossary
འཇམ་དཔལ་གཞོན་ནུར་གྱུར་པ་ (PN) YJam-dpal Gzon-nur-gyur-pa, lit. Manjušri who
became a youth (Skt. Kumarabhutamañjušri)
འཇའ་rainbow
འཇལ་ v2 བཅལ་ v3 གཞལ་ v4 འཇོལ་ (rR) to measure out 1འཇིག་ v2 ཞིག་ to perish, to collapse
2འཇིག་ v2 བཤིག་ v3 གཞིག་ v4 ཤིག་ (rR) to waste; to destroy
འཇིག་རྟེན་ world
འཇིག་རྟེན་པ་ folk, inhabitants of the world
འཇིག་པ་ decay
འཇིགས་ (NTR) to fear
༢འཇུ་v2 འཇུས་ (TR) to seize
༢འཇུ་ v2 བཞུས་ v3 བཞུ་ (rR) to melt
‘འཇུག་ v2 ཞུགས་ (NTR) to enter
7འཇུག་ v2 བཅུག་ v3 གཞུག་ v4 ཆུག་ (rR) ‘to put into; to lead to; ‘to order; (CAUS) to
cause, to let
འཇུས་ see ‘འཇུ་
འཇོག་ v2 བཞག་ v3 གཞག་ v4 ཞོག་
(rR) ‘to leave; to lay down
འཇོམས་ v2 བཅོམ་ v3 གཞོམ་ v4 ཆོམ་ (rR) to conquer
lord
རྗེས་ I(N) step, trace; ū(Postp) after, behind (+ ABs) རྗེས་སུ་ (Postp) after, behind (+ GEN)
རྗེས་སུ་ཡི་རང་ v2 རངས་ (NTR) to be very pleased རྗོད་ v2/v3 བརྗོད་ (TR) to say བརྗོད་ see རྗོད་
ཉག་lump
ཉན་ v4 ཉོན་ (rR) to listen, to hear
ཉམ་ཆུང་ (to be) weak
ཉམས་ (INTR) to be/get hurt
ཉ
ཉམས་ཐག་ (INTR) to be exhausted ཉལ་ (INTR) to lie down ཉི་དཀྱིལ་ solar disc
ཉི་མ་
sun
ཉི་ཤུ་རྩ་བདུན་ twenty-seven
ཉིད་ ‘(DET) the very same; žself; 3alone
ཉིད་དུ་ as such
ཉིན་ day
ཉིན་པར་ during the day
ཉིལ་ལེ་ dangling
ཉིས་ཤད་ double sad
ཉུང་ (to be) few
ཉེ་ (INTR) to be near ཉེ་འཁོར་ kindreds
ཉེ་རིང་
near and distant
ཉེན་ (NrR) to be pained
ཉེས་ (INTR) ‘to be hurt; to be bad; 3to make a mistake ཉེས་པ་ ‘moral fault; 2evil, offence, bad deed; ‘calamity
ཉོ་ v2/v4 ཉོས་ (TR) to buy
ཉོན་
see ཉན་
ཉོན་མོངས་པ་ misery, trouble
ཉོས་ sec ཉོ་ ཉོས་see
ee
གཉའ་(བ་) neck
གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་ (PN) Gñay-khri Bcan-po
གཉའ་ཤིང་ yoke
གཉིད་ dream
གཉིས་ two
གཉིས་ཀ་ a pair
གཉིས་པ་ second
གཉིས་སུ་ན་ secondly
Glossary319
320Glossary
གཉེན་ (N) relative གཉེན་ཉེ་འབྲེལ་ (N) relative གཉེན་ཚན་ relatives
གཉེན་བཤེས་ relatives and friends
གཉེར་ (rR) to take care
གཉེར་ཁ་ attention, care
མཉན་དུ་ཡོད་པ་ (PN) Mian-du-yod-pa (also Mian-yod), Indian town Śravasti
མཉན་ཡོད་
see
མཉན་དུ་ཡོད་པ་
རྙིང་མ་པ་ (PN) Rnii-ma-pa, a school of Tibetan Buddhism
རྙེད་ v2/v3 བརྙེད་/བརྙེས་ (rR) ‘to find; to obtain; དབུ་རྙེད་ to introduce རྙོག་པ་ whirlpool
སྙད་ v2/v3 བསྙད་ v4 སྙོད་ (TR) to tell
སྙན་ (HON for རྣ་བ་) ear
སྙན་པ་pleasant, well-sounding; kind; comforting
སྙམ་ (TR) to think; “thought
སྙིང་རྗེ་compassion
སྙིང་རྗེ་བ་ compassionate
སྙིང་སྟོབས་ courage
སྙིང་བརྩེ་བ་ loving, kind
སྙུན་
illness
སྙེད་ (DEr) about; see also དེ་སྙེད་ སྙོད་ v2/v3 བསྙོད་ (TR) to feed སྙོལ་ v2 བསྩལ་ (TR) to lay down བརྙ་ v2 བརྙས་ (TR) to borrow
བརྙས་ see བརྙ་
བརྙེས་
see
རྙེད་
བསྙད་ see སྙད་ བསྙལ་ see སྙོལ་
བསྙོད་
see
སྙོད་
གཏད་ see གཏོད་
གཏམ་ ‘rumour; ’speech
གཏམ་དཔེ་ proverb
གཏམ་ཚིག་ words
Glossary 321
5
གཏི་མུག་ ignorance
གཏིང་ bottom; ́depth
གཏུམ་(པ་) (to be) hot-tempered; furious
གཏེར་ ‘treasury; treasure
གཏེར་ཁ་ mine
གཏོག་ v2 གཏོགས་ སེ་གོལ་གཏོག་ to snap one’s fingers
གཏོགས་
see
གཏོག་
གཏོང་ v2 བཏང་ v3 གཏང་ v4 ཐོང་ (rR) ‘to let go, to send; to give away, to give; °to abandon; to let; °to set free; མཐུ་གཏོང་ to cast spells; བག་མར་གཏོང་ to give in marriage; གཡར་གཏོང་ to loan; སེམས་གསོ་གཏོང་ to console
གཏོད་ v2/v3 གཏད་ v4 ཐོད་ (rR) ‘to direct, to point (towards + DAr); to deliver up གཏོར་ (rR) to scatter གཏོར་མ་strewing-oblation བཏགས་ see འདོགས་ བཏང་ see གཏོང་ བཏབ་ see འདེབས་
བཏིང་
see
see
བཏོན་ རྟ་horse
འདིང་
འདོན་
རྟ་བདག་ horse-owner རྟ་པ་horseman
རྟ་རྫི་ horse-keeper རྟག་ཏུ་always
རྟག་པ་ durable; “permanence
322Glossary
རྟིང་དུ་ (Adv) later
རྟིང་ལ་ (Postp) after (+ GEN); “(Adv) later རྟིང་སོར་ (Adv) later
རྟེའུ་ foal
རྟོག་ v2 བརྟགས་ v3 བརྟག་ v4 རྟོག(ས)་ (rR) to consider; to ponder, to examine རྟོགས་ (rR) to perceive, to apprehend
ལྟ་ v2 བལྟས་ v3 བལྟ་ v4 ལྟོས་ (rR) ‘to look (at/towards + pAr), to watch; to inspect,
to examine
ལྟ་ཅི་སྨོས་ how much less, not to mention, to say nothing of (+ ABs) ལྟ་བུར་ like
ལྟར་ (Postp) like, as (+ ABs)
ལྟུང་ v2 ལྷུང་ (NrR) to fall
ལྟེ་བ་ navel
afood
ལྟོ་གོས་ food and clothing
ལྟོགས་གྲི་ hunger
ལྟོགས་པ་ hungry སྟག་tiger
སྟག་ཕྲུག་ tiger cub
སྟག་མོ་ tigress
སྟན་ mat; seat
སྟེང་ top, surface
སྟེང་ཁང་ upper story
སྟེང་དུ་ (Postp) above, on(to) (+ GEN); “(Adv) up སྟེང་ནས་ (Postp) from (+ GEN)
སྟེའུ་
axe
སྟེར་ v2/v3 བསྟེར་ (TR) ‘to allow (to + TERM); to give སྟོང་thousand
སྟོང་པ་ཉིད་ voidness
སྟོང་རྩན་ (PN) Mgar Stoń-rcan Yul-zuń
སྟོད་ v2/v3 བསྟོད་ v4 སྟོད་ སྟོན་ v2/v3 བསྟན་ v4 སྟོན་ ལུང་སྟོན་ to predict
སྟོན་གྲལ་ feast-row
སྟོན་ཐོག་ harvest
སྟོན་མོ་ feast
Glossary323
(rR) to praise; see མངོན་པར་སྟོད་
(TR) ‘to teach, to explain, to instruct; to show, to display;
སྟོབས་ strength
སྟོབས་ཀྱིས་ (Postp) due to; because of (+ GEN)
སྟོབས་ལྡན་(པ་) strong, powerful
སྟོར་ (INTR) to get lost
བརྟག་པ་ investigation
བརྟགས་ see རྟོག་
བརྟན་པ་ steadfast, firm
བལྟ་ see ལྟ་
བལྟས་ see ལྟ་
བསྟན་ see སྟོན་
བསྟན་བཅོས་ treatise
བསྟན་པ་ (Buddhist) teaching
བསྟོད་
see
e སྟོད་
风
ཐ་ག་པ་ weaver
ཐ་ཆུངས་ ‘(N) the youngest; ?(A) youngest
ཐ་མ་eventually
ཐག་ཆད་པ་ severed
ཐག་ཆོད་ (NTR) to stop
ཐགས་ texture
ཐང་ plain
ཐད་དུ་(Postp) to, towards (+ GEN)
ཐབས་ means; stratagem
324Glossary
ཐམ་པ་ (DET) complete, full
ཐམས་ see འཐམ་
ཐམས་ཅད་ ‘(N) all; ^(DET) all
ཐར་ (INTR) to become free (from + DEL)
ཐ(ར)་རེ་ཐོ(ར)་རེ་scatteredly
ཐར་ལམ་path of release
ཐལ་ལྕག་ a hand-slap
ཐལ་མོ་palm of the hand
ཐིམ་ (INTR) to disappear (by being absorbed)
ཐུ་ (to be) malicious
ཐུ་བ་ coat-flap
ཐུག་ (INTR) to be about to (+ DAT) ཐུགས་ (HoN for སྙིང་/ཡིད་) mind ཐུགས་སྐྱོ་ཤས་ (HoN for སྐྱོ་ཤས་) grief ཐུགས་རྗེ་ (HoN for སྙིང་རྗེ་) compassion ཐུགས་རྗེ་ཅན་compassionate
ཐུགས་ཉམས་(HON for ཉམས་) mind, heart
ཐུགས་དམ་ (HoN for ཡི་དམ་) ‘tutelary deity; meditation; vow
ཐུགས་གདོན་ (HoN for གདོན་) demon
ཐུགས་བརྩེ་ (Hov for བརྩེ་; NTR) to love, to be kind
ཐུང་ (to be) short
ཐུབ་ (TR) ‘to match; to have the command of; (MoD) to be able, capable; can
ཐེ་ཚོམ་ doubt
ཐེག་ཆེན་
see
ཐེག་པ་ཆེན་པོ་
ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ Skt. mahayana
ཐོག་ what is uppermost ཐོག་ཏུ་ (Postp) on (+ ABS)
༢ཐོགས་
see
འཐོགས་
2ཐོགས་ (INTR) to get stuck (in + DAT)
ཐོང་ see
གཏོང་
Glossary325
ཐོན་ see འཐོན་
ཐོབ་ (TR) ‘to achieve, to attain; to obtain ཐོས་ (rR) to hear, to listen
མཐའ་ end
མཐར་
lin the end; finally; eventually; 2(Postp) at the end of (+ GEN)
མཐུ་ ‘strength; 2spell
མཐུན་ (NTR) to agree; རྗེས་(སུ་)མཐུན་ to agree
མཐུར་ halter
མཐོ་ (to be) high མཐོ་རིས་heaven
མཐོང་ (TR) to see
འཐག་ v2 བཏགས་ v3 བཏག་ v4 ཐོག་ (rR) to weave; ཐགས་འཐག་ (INTR) to weave
འཐབ་ (TR) to fight
འཐབ་ཡ་adversary
འཐམ་ v2 ཐམས་ (INTR) to shut closely
འཐུང་ v2 བཏུངས་ v3 བཏུང་ v4 འཐུང་ (rR) to drink
འཐོགས་ v2 ཐོགས་ (rR) to carry
འཐོན་ v2/v4 ཐོན་ (INTR) to go out
འཐོར་ (INTR) to be scattered
ད་ now
ད་ལྟ་ now
ད་ལྟར་ now
ད
ད་སྟེ་ from now on
ད་ལན་ the present
དང་པོ་ ‘first; ́at first, at the beginning
དང་བ་ (to be) pure
དད་ (INTR) to believe
326Glossary
དད་པ་ faithfulness
དམ་ vow
དམ་པ་ noble
དར་ (INTR) to spread
དར་ཅིག་
a moment
དལ་གྱིས་ gently དལ་མེད་ without rest
དིར་རེ་བ་ buzzing
དུ་མ་ many དུག་poison
དུག་ཅན་poisonous
དུད་འགྲོ་ animal
དུད་པ་ smoke
དུམ་བུ་ piece
དུར་ grave
དུར་ཁུང་ grave
དུས་ time
དུས་སུ་(Postp) at the time of, when (+ GEN)
དེ་ (DEM) that; ཡ(DET) the; ཡོ(3sG) he/she/it
དེ་སྐད་ those words
དེ་ཉིད་ the very same
དེ་ཉིད་དུ་ at that very moment དེ་སྙེད་ such
དེ་ལྟ་
SO
དེ་ལྟ་བུ་ of that kind, such
དེ་ལྟར་ so, that way དེ་ལྟར་s0,
དེ་ལྟར་ན་ in that way
དེ་སྟེ་
དེ་དུས་
now
at that time
དེ་ནས་ thereafter, then
དེ་བས་ therefore
དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ Skt. Tathagata དེ་ཡང་ see དེའང་
དེ་རིང་ today
དེ་སྲིད་ (CoR) so long དེའང་/དེ་ཡང་ namely དེར་ lthere; then
དེས་ན་ for that reason
དོ་སྨད་ consort (?) and [her] children
དོགས་ (NrR) to fear (+ ERG)
དོང་
see
འདོང་
དོན་ ‘meaning; ́goal, purpose; ‘affair, concern; ‘welfare
དོན་འཁོར་མདའ་ (PN) Don-ykhor-mday
དོན་དུ་ for the sake of
དོན་བསྡུ་ briefly
དྭགས་ bright
དྭངས་པ་ pure
དྲག་expedient
དྲག་ཏུ་vehemently
དྲག་པ་ noble
དྲག་པོ་ serious; honest
དྲག་ཞན་ high and low
དྲང་སྲོང་ sage
དྲངས་ see འདྲེན་
དྲན་ (TR) ‘to remember, to come to mind; 2to recall
དྲི་ fragrance
དྲི་མ་ impurities དྲི་ཞིམ་ nice scent དྲིལ་ seeའདྲིལ་ དྲིས་ see འདྲི་
Glossary327
328Glossary དྲུག་ six
དྲུག་པོ་ sextet, a group of six
དྲུང་དུ་ (Postp) near to; to (+ GEN)
དྲུང་ན་ (Postp) under, near to (+ GEN/ABS)
དྲུང་ནས་ (Postp) from below (+ ABs) དྲུང་པོ་ relatives
དྲེས་མ་ (PN) a grass species
དྲོངས་ see འདྲེན་
དྲོན་མོ་
warm
གདང་ (INTR) to open wide
གདན་ mat, carpet
གདའ་ (HML for འདུག་; cor) ‘to be there; to be
གདུང་ v2 གདུངས་ (INTR) ‘to be tormented/pained; ’to long (for + DAr)
གདུང་རབས་ (HON) generation
གདུངས་ see གདུང་
གདེང་ v2 གདེངས་ (TR) to raise in despair
གདོན་མི་ཟ་བར་ surely
བདག་(1sG; HML for ང་) I
བདག་(པོ་)master, owner
བདག་ཅག་ (1PL) we
བདུད་ demon
བདུད་མོ་སྟག་འདྲེན་ (PN) Bdud-mo Stag-vdren བདུད་རིགས་demon-race
བདུན་ seven
བདེ་ (to be) happy/peaceful
བདེ་སྐྱིད་ (NrR) to be happy; lhappiness
བདེ་བ་ happiness
བདེ་བར་ easily བདེན་ (to be) true བདེན་པ་ true; Jtruth
Glossary329
མདངས་ brightness
3མདའ་ arrow
2མདའ་ downland, the lower part of a valley མདུན་ front
མདུན་དུ་ (Postp) in front of, before; to (+ GEN)
མདུན་སོ་ incisor (lit. front) tooth
མདོ་ Skt. stütra
མདོར་ in short
འདམ་ swamp
འདམ་ v2 བདམ(ས)་ v3 གདམ་ v4 འདོམས་ (TR) to choose
འདམ་ཀ་ choice
འདའ་ v2 འདས་ (NTR) ‘to pass over; to pass away;
འདར་ (INTR) to tremble
འདས་ see འདའ་
འདི་ (DEM) this
འདི་སྐད་(ཅེས་) these words འདི་ལྟ་སྟེ་ in this way; namely འདི་ལྟ་བུ་ like this, such as this འདི་ལྟར་ so, this way
འདི་འདྲ་ like this
འདིང་ v2 བཏིང་ v3 གདིང་ v4 ཐིངས་ (rR) to spread
འདུ་ v2 འདུས་ (NTR) to gather, to come together
འདས་པའི་དུས་ the past
འདུ་ཤེས་ཅན་ thinking, lit. having the faculty of thinking
འདུག་ (NTR) ‘to lie (down), to sit (down), to be there; to live; °to be
:
འདུས་ see འདུ་
འདེད་ v2 དེད་ (rR) to drive away
འདེབས་ v2 བཏབ་ v3 གདབ་ v4 ཐོབ་ to cast, to throw, to strike; ཆོ་ངེས་འདེབས་ to lament; ས་བོན་འདེབས་ to sow seeds; སོ་སྒྲ་འདེབས་ to whistle; གསོལ་བ་འདེབས་ to submit a
request
འདོགས་ v2 བཏགས་ v3 གདགས་v4ཐོགས་(rR)to bind, to attach; ཕན་འདོགས་ to render
service
330Glossary
འདོང་ v2/v4 དོང་ (INTR) to go
འདོད་ (rR) to wish; to desire; (MoD) to wish, want འདོད་ཆགས་ passion, desire, lust འདོད་པ་ passion
འདོད་ཡོན་ desired goods
འདོན་ v2 བཏོན་ v3 གདོན་ v4 ཐོན་ (rR) ‘to utter; Pto obtain; ‘to put, to place out; མགོ་
འདོན་ to sustain; to take care; མཆི་མ་འདོན་ to shed tears
འདྲ་ (INTR) to be similar, to be like; to seem (+ coM)
འདྲི་ v2 དྲིས་ (TR) to ask
འདྲིལ་ v2 དྲིལ་ (TR) ‘to wrap up; to summarise; གཅིག་ཏུ་འདྲིལ་ to unite འདྲེ་ v2 འདྲེས་ (INTR) to be mixed with
འདྲེན་ v2 དྲངས་ v3 དྲང་ v4 དྲོངས་ (rR) ‘to pull; to lead; སྟོན་མོ་འདྲེན་ to offer a feast;
གདན་འདྲེན་ to invite
འདྲེས་ see འདྲེ་
འདྲེས་པ་ mixture
རྡིག་ valuables (?)
རྡུགས་ (INTR) to be worn out
རྡུང་ v2 བརྡུངས་ v3 བརྡུང་ v4 རྡུངས་ (rR) to beat
རྡུལ་ dust
རྡེབས་ v2 བརྡབས་ v3 བརྡབ་ (rR) ‘to throw down; to stomp རྡེའུ་pebble
lstone; 2ore
རྡོ་བ་ stone
ལྡག་ v2 བལྡགས་ v3 བལྡག་ v4 ལྡོག་ (TR) to lick
ལྡན་ (to be) possessed of, endowed with (+ coM)
ལྡོག་ v2/v4 ལོག་ (NTR) to come back
སྡར་མ་ coward
སྡིག་པ་ ·offence; ’sin
‘སྡུག་ (to be) pretty, nice
སྡུག་ ‘misery; “to be pained
Glossary331
སྡུག་བསྔལ་ ‘(to be) afflicted/pained; to suffer; “misery, suffering, affliction
སྡུག་པ་ dear
སྡུག་པོ་ misery
སྡུག་མད་ a truly miserable person
སྡུག་སྲན་ hardiness
སྡུད་ v2 བསྡུས་ v3 བསྡུ་ v4 སྡུས་ (rR) ‘to collect; to gather
སྡེ་ class
སྡེབ་ v2 བསྡེབས་ v3 བསྡེབ་ v4 སྡེབས་ (rR) to join
v2 བསྡད་ v4 སྡོད་ (NTR) !to wait; to stay, ‘to live v2 བསྡམས་ v3 བསྡམ་ v4 སྡོམས་ (rR) to fetter
སྡོམ་པ་ vow
བརྡ་ sign
བརྡབས་ see རྡེབས་
བརྡུངས་ see རྡུང་ བལྡག་ see ལྡག་ བསྡད་ see སྡོད་ བསྡམས་ see སྡོམ་
see
བསྡུས་ སྡུད་
བསྡེབས་ see སྡེབ་
ན་ (INTR) to be ill ན་ཆུང་ girl
ནག་པ་ (to be) black ནག་མོ་ black ནགས་མ་forest
ནང་ the inside, interior
ནང་དུ་ (Postp) into, in (+ GEN)
ནང་ན་ (Postp) among (+ GEN/ABs)
ན
ན
332Glossary
ནང་ནས་ (Postp) from (+ GEN)
ནང་པ་ (PN) Nai-pa
ནང་པར་ day after tomorrow
ནད་ illness
ནན་ཏར་ very much
ནམ་ (INT/REL) when
ནམ་མཁའ་ sky
ནམ་མཁའ་ལྡིང་ garuda-bird, lit. one soaring in the sky
ནར་ (INTR) to become long, to lengthen; to get stretched ནར་ནར་ continuously
ནར་མ་ continuous
ནལ་ incest
ནལ་ལུ་ bastard child
ནས་ barley
ནུ་བོ་ younger brother
ནུབ་ night
ནུབ་མོ་ evening
ནུས་ (MoD) to be able, suitable, capable; can
ནོན་ (NrR) to feel overcome
ནོར་ ‘wealth, goods; 2cattle
ནོར་ཅན་ (A) wealthy; ū(N) wealthy one
ནོར་བདག་ wealthy man
ནོར་བདག་པོ་ wealth’s owner
ནོར་ལྡན་ wealthy
ནོར་བུ་ jewel
ནོར་མེད་ impoverished
ནོར་ཡོད་ wealthy
ནོར་སློངས་ source of wealth, possessions, lit. “wealth-raising”
གནག་ yak
གནང་ (HON for སྟེར་; TR) ‘to allow, to permit; to give
Glossary333
གནམ་ the sky
གནས་ (INTR) ‘to last; 2to live; 3to stay; ū(N) place
གནོད་པ་ pain
མནའ་མ་ wife
མནར་ (INTR) to suffer, to be pained
མནལ་ (HON; INTR) to sleep
རྣང་ v2བརྣངས་(TR) to choke; སྐད་ཀྱིས་རྣང་ to be unable to utter a word, lit. for words
to choke
རྣམ་འགྱུར་ facial expression
རྣམ་ཐར་ biography
རྣམ་པ་ (N) kind
རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་ (DEr) various kinds (see སྣ་ཚོགས་)
རྣོན་པོ་ sharp ‘སྣ་ (N) kind
༢སྣ་ nose
སྣ་ཚོགས་ (DEr) various kinds (see རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་)
སྣང་ (INTR) to appear
སྣད་ v2/v3 བསྣད་ v4 སྣོད་ (rR) to hurt སྣམ་བུ་woollens
སྣུན་ v2/v3 བསྣུན་ (rR) to stick in
སྣོམ་ v2 བསྣམས་ v3 བསྣམ་ v4 སྣོམས་ (rR) to take བརྣངས་ see རྣང་ བསྣམས་ see སྣོམ་ བསྣུན་ see སྣུན་
▪
ཕ
པ་གུ་ brick
པད་མ་ lotus
པད་མོ་ lotus
པོ་ཏ་ལ་ (PN) Po-ta-la, name of a mountain
334Glossary
པྲེ་པེ་སྟན་ཆུང་ (PN) Pre-pe-stan-čhun དཔག་མེད་ countless, innumerable དཔའ་ (to be) courageous དཔལ་ glory
དཔེ་ ‘proverb; example
དཔེ་ཆ་ traditional Tibetan print format
དཔོག་ v2 དཔགས་ v3 དཔག་ v4 དཔོགས་ (rR) to measure
དཔོགས་
see
དཔོག་
དཔྱད་ see དཔྱོད་
དཔྱོད་ v2/v3 དཔྱད་ (TR) to examine
hair
སྤོང་ v2 སྤངས་ v3 སྤང་ v4 སྤོངས་ (TR) to abandon
སྤོངས་ see སྤོང་
༤
སྤྲད་ see སྤྱོད་
སྤྱན་ (HON for མིག་) eye
སྤྱན་རས་གཟིགས་ (PN) Spyan-ras-gzigs
སྤྱི་བོ་ top/crown of the head
སྤྱོ་ v2 སྤྱོས་ (NTR) to scold
སྤྱོད་ v2/v3 སྤྱད་ (rR) ‘to do, to practice, to act; to use; to enjoy སྤྱོད་པ་ behaviour, conduct
སྤྱོད་ཚུལ་ conduct
སྤྱོད་ལམ་
mode of life
སྤྲང་ (INTR) to beg; “(N) beggar
སྤྲང་པོ་ beggar
སྤྲད་ see སྤྱོད་ སྤྲིན་ cloud
སྤྲུག་ v2/v4 སྤྲུགས་ (rR) to shake off
see
སྤྲུགས་ སྤྲུག་
Glossary335
Gall
monkey
སྤྲེའུ་ monkey
སྤྲེའུ་ཕྲུག་ young of a monkey, monkey-child
སྤྲེལ་ཕྲུག་ སྤྲོ་བ་ joy
see
སྤྲེའུ་ཕྲུག་
སྤྲོད་ v2/v3 སྤྲད་ v4 སྤྲོད་ (TR) ‘to give, to return; to make to meet, to introduce
A
ཕ་ father
ཕ་མ་ ‘parents; 2father and mother
ཕ་མིང་ father and brother(s)
ཕ་རོལ་ (N) ‘the other; 2the outside; (Postp) beyond (+ GEN) ཕ་རོལ་ན་ (Postp)beyond (+ GEN)
ཕ་ཤུལ་ patrimony
1ཕག་concealment
༢ཕག་ swine
ཕག་ཏུ་ secretly
ཕངས་མེད་ abundant
ཕན་ benefit; “(to be) useful/beneficial
ཕན་བདེ་ happiness
ཕན་པ་ ibenefit; “(to be) benefcial
ཕུ་ upland, upper part of a valley ཕུ་དུང་ sleeve
ཕུ་བོ་ elder brother
ཕུག་ see འབུགས་
ཕུག་རོན་ dove
ཕུང་པོ་ heap ཕུལ་གང་ a handful
ཕུལ་ཕྱིན་ victorious
336 Glossary
ཕུས་ see འབུད་
ཕེར་ (TR) to be able to bear
ཕོ་ (A) male
ཕོ་ནོར་ man’s goods
ཕོ་བྲང་ palace
1ཕོག་
2ཕོག་ ཕྱ་ lot
see
see
འབོགས་
འཕོག་
ཕྱག་ (HON for ལག་པ་) hand
ཕྱི་ after
ཕྱི་མ་ later; next
ཕྱི་བཞིན་ (Postp) after (+ GEN)
ཕྱི་རོལ་ outside
ཕྱིན་ (NTR) to arrive, to come to; to go
ཕྱིན་ཆད་ (Postp) after (+ ABS)
ཕྱིན་ཏེ་ལོ་ཤུ་ཤ་ (PN) Phyin-te-lo-šu-ša, a Tibetan transcription of the Chinese name zE✺ELF Bin-tou-lu-duo-she, itself a transcription of Sanskrit Pindoladhvaja (?; Hahn 1996: 318)
ཕྱིར་ (Adv) ‘back; 2again; 3out, outside; F(Postp) ‘on account of, due to, because
of; for the sake of (+ GEN); in order to (+ ABs); 3behind (+ GEN)
ཕྱིས་ later
ཕྱུག་ (to be) rich
ཕྱུགས་ cattle
ཕྱུང་ see འབྱིན་
ཕྱེ་ fHour
༢ཕྱེ་ see
ཕྱེད་
see
འབྱེད་
འབྱེད་
ཕྱེད་ཀ་ half
ཕྱེད་མ་ half
ཕྱོགས་
1direction; 2side
ཕྱོགས་ལ་ (Postp) towards (+ GEN)
ཕྱོགས་སུ་ (Postp) towards (+ GEN) ཕྲག་(པ་) shoulder
ཕྲག་དོག་ envy
ཕྲད་ particle
༢ཕྲད་ see འཕྲད་
ཕྲིན་ message ཕྲུ་གུ་ child
ཕྲོགས་ see
འཕྲོག་
Glossary337
འཕགས་རྒྱལ་ (PN) Yphags-rgyal, name of an Indian town (Skt. Ujjayini)
འཕགས་པ་ the Noble One (lit. Surpassing One)
འཕངས་ see
འཕེན་
འཕམ་པ་despondent
འཕུར་ v2 ཕུར་ (INTR) to fHy
འཕེན་ v2 འཕངས་ v3 འཕང་ v4 འཕོང་ (rR) to throw
འཕེལ་ v2 ཕེལ་ (INTR) to increase; to thrive
འཕོ་ v2/v4 འཕོས་ (INTR) to change; ཚེ་འཕོ་ to die, to be reborn འཕོག་ v2 ཕོག་ (TR) to hit
འཕྱ་ v2 འཕྱས་ (INTR) to deride, to laugh
འཕོས་
see འཕོ་
འཕྲད་ v2 ཕྲད་ (TR) to meet with (+ COM)
འཕྲོག་ v2/v4 ཕྲོགས་ v3 དབྲོག་ (rR) to take away; to deprive of
བ་ COW
བ་ར་བོང་ cow, goat, and ass
བ་ལང་ OX
བ་སུ་མི་ཏྲ་ (PN) Ba-su-mi-tra (Skt. Vasumitra) བག་མ་ bride
བང་མཛོད་store-room, magazine; treasury
བད་ས་ལ་ (PN) Bad-sa-la (Skt. Vatsa)
338Glossary
བབ་ see འབབ་
བབས་ see འབབ་
བར་themiddle
བར་འགའ་sometimes, once
བར་ཆད་ threat
བར་དུ་ (Postp) during, while (+ GEN)
བར་ལ་ (Postp) in the meantime, until (+ ABs/GEN)
བལ་ wool
བལ་པོ་ Nepalese
བལ་ལས་spinning of wool
བུ་ ཟchild; 2son
བུ་སྟོན་རིན་པོ་ཆེ་ (PN) Bu-ston Rin-po-čhe (1290–1364), a Tibetan Buddhist
བུ་ཕོ་
master
son
བུ་མོ་ ‘daughter; ́girl
བུ་སྨད་ children and [their] mother
བུ་ཚ་ offspring, children
བུག་པ་ hole
བུང་བ་ bee
བུད་མེད་
woman
ass
བོང་བུ་ བོད་ (PN) Tibet
བོད་སྐད་ Tibetan language བོད་པ་ Tibetan (man) བོད་མོ་ Tibetan (woman)
བོད་ཡིག་ written Tibetan
བོན་ (PN) Bon, an indigenous Tibetan religion
a male adherent of the Bon religion
བོན་པོ་
see འབོར་
བོར་
བོས་ see
འབོད་
Glossary339
ཟབྱ་ ‘bird; ?hen
2བྱ་ see བྱེད་
བྱ་བ་ deed, act, affairs; “(so-)called
བྱ་མོ་ hen
བྱ་ཚོགས་ (PN) Bya-chogs, name of a forest
བྱ་རོག་
crow
བྱང་ཆུབ་ enlightenment
བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་Skt. bodhisattva
བྱང་སེམས་see བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་
བྱམས་(པ) kindness, benevolence, love; ū(rR) to love (+ DAT); “(PN) Byams-pa
(Skt. Maitreya)
བྱམས་མགོན་ protector of benevolence
བྱས་ see བྱེད་
1བྱི་ rat
༢བྱི་
see
འབྱི་
iབྱིན་ blessing
༢བྱིན་
see
སྦྱིན་
བྱིའུ་/བྱེའུ་ nestling བྱིས་པ་ child
བྱུང་
བྱེ་
see
འབྱུང་
see འབྱེ་
བྱེད་ v2 བྱས་ v3 བྱ་ v4 བྱོས་ (rR) ‘to do, to make, to commit; to prepare; to speak, to tell; ‘to act as (+ ABs); ཁྱིམ་ཐབ་བྱེད་ to establish a family; བཅོལ་གཏམས་བྱེད་ to entrust; གཏམ་བྱེད་ to make a speech; དབང་བྱེད་ to rule (over + DAr); གཙོ་བྱེད་ to lead, to be most prominent; ཚགས་བྱེད་ to save; ཚེའི་དུས་བྱེད་ to die; ཞེས་བྱ་བ་ called; ལས་བྱེད་ to work; སོ་ནམ་བྱེད་ to cultivate fields
བྱེའུ་ see བྱིའུ་
བྱོན་ see འབྱོན་
བྱེད་
བྱོས་ see བྲ་བོ་buckwheat བྲག་rock
340Glossary
བྲག་སྲིན་མོ་rock-ogress བྲན་servant
བྲན་བཟངས་ (PN) Bran-bzais བྲམ་ཟེ་Brahmin
བྲལ་ see འབྲལ་
བྲིན་པ་ ·in demand; ’precious
བྲིས་ see འབྲི་
བྲེལ་ (INTR) to be separated from, to be without
བྲེས་ manger
བྲོ་བ་ taste
བྲོས་ see འབྲོས་
ཟབླ་sign, symbol
༣བླ་ I(to be) superior, better; “what is above
བླ་མ་ lama, teacher
བླང་དོར་ attracting and repelling
བླངས་ see ལེན་
བླུན་པོ་ (N) fool
‘mind, thought; 2understanding, intelligence བློ་གྲོས་ ‘intelligence, intellect; understanding
བློ་ངན་ evil-minded
བློ་ཆུང་ narrow-minded
བློ་འདོད་ greed
བློ་ལྡན་ intelligent, wise
བློན་ཆེ་ great councillor
བློན་པོ་ minister
དབང་ lpower; I(TR) to control; to own དབང་གིས་ (Postp) perforce (+ GEN)
དབང་པོ་
sense
དབུ་ (HoN for མགོ་) head
དབུ་སྐྲ་ (Hov for སྐྲ་) hair
Glossary 341
དབུགས་ breath དབུལ་ཕོངས་ (to be) poor
དབུས་ (N) middle
དབུས་སུ་ (Postp) in the middle of (+ GEN)
དབྱར་(ཀ) summer
དབྱིག་པ་ཅན་ (PN) Dbyig-pa-čan (Skt. Dandin)
དབྱུག་ stick
དབྱུ(ག)་གུ་ small staff; stick
འབངས་ subject
འབབ་ v2 བབ་/བབས་ (NTR) to come down (c); to fall (NC); དུས་ལ་འབབ་ for the time
to come
འབའ་ཞིག་ (DET) ‘alone, mere, sole; ^only
འབུགས་ v2 ཕུག་ v3 དབུག་ v4 ཕུག(ས)་ (TR) to bore
འབུད་ v2/v4 ཕུས་ v3 དབུ་ (rR) to blow
འབུམ་ hundred thousand
འབུལ་ v2/v4 ཕུལ་ v3 དབུལ་ (mML for སྦྱིན་/སྟེར་; rR) to offer
འབེབས་ v2 ཕབ་ v3 དབབ་ v4 ཕོབ་ (TR) to throw down འབོགས་ v2/v4 ཕོག་ v3 དབོག་ (TR) to give
འབོད་ v2/v4 བོས་ (TR) to call, to summon
འབོར་ v2/v4 བོར་
(rR) to abandon; to lose; དམོད་འབོར་ to pronounce a prayer འབྱི་ v2 བྱི་ (NTR) to fall off
འབྱིན་ v2/v4 ཕྱུང་ v3 དབྱུང་ (rR) to cause to come forth/out; to gouge out, to take out
འབྱུང་ v2 2 བྱུང་ (INTR) ‘to occur, to appear; ?to happen; ‘to be born (to + DAT); ‘to
come out
འབྱུང་པོ་ demon
འབྱེ་ v2 བྱེ་ (INTR) ‘to open; to divide
འབྱེད་ v2 ཕྱེ་/ཕྱེད་/ཕྱེས་ v3 དབྱེ་v4 ཕྱེས་ (rR) ‘to divide, to separate; to open; ཤན་འབྱེད་
to differ
འབྱོན་ v2 བྱོན་ (HON; INTR) ‘to arrive; to appear
འབྱོར་ (NTR) to adhere to
འབྱོར་ལྡན་ rich
342Glossary
འབྱོར་པ་ wealth
འབྲལ་ v2 བྲལ་ (NTR) to be separated/free (from), deprived (of + coM); སྲོག་དང་
འབྲལ་ to die
འབྲི་ v2/v4 བྲིས་ v3 བྲི་ (TR) to write
འབྲིང་པོ་ ‘(N) the middle one; 2(A) middle
འབྲུ་ corn
འབྲུག་dragon
འབྲེལ་ (TR) to unite with, to be associated with (+ coM)
འབྲོང་རུ་ horn of a wild yak
འབྲོས་ v2 བྲོས་ (NTR) to fHee
སྦས་ seeསྦེད་
སྦེད་ v2 སྦས་ v3 སྦ་ v4 སྦོས་ (TR) to hide
སྦོམ་པོ་ plump
སྦྱར་ see སྦྱོར་
སྦྱིན་ v2/v4 བྱིན་ (TR) to give, to confer
སྦྱོར་ v2/v3 སྦྱར་ v4 སྦྱོར་ (TR) ‘to compare (with + coM); to join
སྦྲང་རྩི་ honey སྦྲུལ་ snake
༞
ส
1མ་mother
2མ་ (NEG) not
མ་ཐག་(ཏུ་) immediately thereafter, right after (+ v2 or +ABs)
མ་བུ་ mother and children
མ་སྨད་ mother and [her] children
མ་འོངས་པ་ future
མ་རིག་པ་ ignorance
མ་ལུས་པར་completely མག་པ་son-in-law
མང་ v2 མངས་ (NTR) to be many
Glossary343
མང་དུ་ many; a lot
མང་པོ་
many; numerous
མངས་ see མང་
མར་ butter
མར་པ་ (PN) Mar-pa
1མི་ (NEG) not
2མི་ man, human being
མི་བརྒྱུད་ lineage
མི་ངན་ bad/wicked man
མི་སྙན་པ་ unpleasant
མི་ཐོད་གད་ཁ་ (PN) Mi-thod-gad-kha, a place name
མི་མཐོང་བ་ blind
མི་བདག་ false-master, lit. non-master
མི་ནོར་ man’s wealth
མི་ལ་རས་པ་ (PN) Mi-la Ras-pa
མི་ལ་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན་ (PN) Mi-la Śes-rab Rgyal-mchan, the father of Mi-la
Ras-pa
མི་ལས་ labour
མིག་ eye མིང་ name
མིང་སྲིང་ brother and sister
མིན་ (NEG COP of ཡིན་) not to be མིའུ་dwarf
མེ་ fire
མེ་ཏོག་ flower
མེ་ལོང་mirror མེ་ཤིང་ firewood
མེད་ (NEG COP of ཡོད་) ‘not to be, not to exist; not to have
མོ་ (3sc F) she; “(A) female
མོ་ནོར་ woman’s goods
344Glossary
མོ་མ་diviner
མོད་ (NrR) to be abundant, to abound
མོས་ (NTR) to take pleasure in (+ DAT)
མྱ་ངན་affliction, misery; worry, trouble
མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་Skt. wirvana
མྱང་འདས་ see མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་
མྱང་ཚ་དཀར་རྒྱན་ (PN) Myan-cha Dkar-rgyan, Mi-la Ras-pa’s mother མྱུར་དུ་quickly
མྱུར་བ་ quick
མྱུར་བར་ quickly
མྱོང་ v2 མྱངས་ v3 མྱང་ (rR) to experience
དམག་ army
དམག་བརྒྱ་པ་ (PN) Dmag-brgya-pa (Skt. Śatanika)
དམག་པ་ son-in-law
དམར་པོ་ red
དམོད་ prayer དམྱལ་བ་ hell
རྨི་ v2 རྨིས་ (rR) to dream; སྙམ་རྨི་ to dream
རྨི་ལམ་dream
རྨུ་ཐག་ རྨུ་-rope
རྨོ་ v2/v4 རྨོས་ (TR) to sow and plough
རྨོང་ v2 རྨོངས་ (NTR) to get confused
རྨོངས་ see རྨོང་
རྨོངས་see
རྨོངས་པ་ (N) ignorant
རྨོས་
see
སྨད་ children of one mother
སྨན་ medicine, herb
སྨན་པ་ doctor, physician སྨིན་ ripe
སྨོན་ (TR) to desire (+ DAT)
སྨྱུ་གུ་ reed-pen སྨྱུག་མ་
མ་reed
སྨྲ་ v2/v3 སྨྲས་ v4 སྨྲོས་ (TR) to speak; to say, to tell
སྨྲས་
see
སྨྲ་
སྨྲེ་སྔགས་ lamentation
སྨྲོས་
see སྨྲ་
༠
Glossary345
ཙ་ན་ as soon as, when
ཙམ་ (DET) mere, only; as much as, about
ཙམ་དུ་ łas if, like; 2like that
གཙང་མ་ clean
གཙུག་ crown of the head
གཙེ་ v2 གཙེས་ (TR) to harm, to torment
གཙེས་
see
གཙེ་
གཙོ་བོ་ the best, eminent one; ╚the chief
བཙན་པོ་ emperor in the Tibetan Empire
བཙའ་ v2 བཙས་ (NrR) to give birth, to bring forth བཙལ་seeའཚོལ་
བཙས་see བཙའ་
བཙུན་པ་ respectable, noble
བཙུན་མོ་queen
བཙོག་པ་ dirty བཙོན་ prisoner བཙོན་ར་ prison
འཚོད་
བཙོས་see
1རྩr1foot (of a mountain, etc.); place
༢རྩ་ (PN) Rca, a place name
རྩར་ (Postp) before, in front of (+ GEN)
346Glossary
རྩལ་ physical skills
རྩིག་ v2 བརྩིགས་ v3 བརྩིག་ v4 རྩིགས་ (rR) to built རྩིག་པ་ wall
རྩེ་ v2/v4 རྩེས་ (NTR) to play
རྩེ་(མོ) summit
རྩེའུ་ thorn
རྩོག་པ་ dirty
རྩོག་རྩོག་པ་ completely nasty, messed
རྩོད་ v2 བརྩད་ (rR) to argue, to debate (about + DAT)
རྩོད་པ་conflict
རྩོམ་ v2 བརྩམས་ v3 བརྩམ་ v4 རྩོམས་ (TR) to set about, to be about; to plan རྩྭ་ཁ་ grass
སྩལ་ see སྩོལ་
སྩོལ་ v2/v3 སྩལ་ (HoN) to give, to bestow; བཀའ་སྩོལ་ (HoN) to speak; to order བརྩད་ see e རྩོད་
བརྩམས་ see རྩོམ་ བརྩིགས་ see རྩིག་ བརྩེ་ (NTR) to love
བརྩོན་འགྲུས་ effort; diligence
ነብ
ཚ་hot
ཚ་ལེ་ alum ཚགས་ see s.v. བྱེད་
ཚང་ den ཚད་ (N) all
ཚད་མེད་པ་ immeasurable
ཚབས་ very great ཚར་see འཚར་
garforest,
ཚལ་ forest, grove, wood
Glossary347
ཚལ་བ་ splinter ཚིག་ word ཚིམ་པ་ satisfied
1ཚུགས་ (rR) to harm ༢ཚུགས་ see འཚུགས་
ཚུད་
see
འཚུད་
ཚུར་ here, hither
ཚུལ་ way, manner
ཚུལ་དུ་ (Postp) like (+ GEN)
ıtime; 2lifetime; “(Postp) when (+ GEN)
ཚེ་དང་ལྡན་པ་ elder, venerable (a title)
ཚེ་འཛུགས་ she-goat
ཚེ་སྲོག་ life
ཚེས་ day
1ཚོགས་ crowd, troop
༢ཚོགས་
see
ཚོང་ trade
འཚོགས་
ཚོད་ the right amount/measure
ཚོན་ paint
ཚོར་ (TR) to recognise, to perceive
ཚོལ་
see འཚོལ་
ཚོལ་བ་ search
མཚན་ (HoN for མིང་) name; characteristic mark, sign
མཚར་བ་ beautiful
མཚུངས་ similar
མཚོ་ lake
འཚང་ v2 སངས་ (INTR) to recover, to wake up
འཚར་ v2 ཚར་ (INTR) to be finished, completed
འཚལ་ (rR) to wish; ཕྱག་འཚལ་ to pay homage; to bow; ཕྱི་ཕྱག་འཚལ་ to say
goodbye
348Glossary
འཚུགས་ v2 ཚུགས་ (INTR) to be settled/established འཚུད་ v2 ཚུད་ (INTR) to enter
འཚེ་ v2 བཙེས་ v3 བཙེ་ (rR) to harm
1འཚོ་ v2/v4 སོས་ (INrR) to remain alive; to recover (from illness)
༢འཚོ་ v2 བསོས་ v3 བསོ་/གསོ་ (rR) to take care; སྲིད་འཚོ་ to rule a dominion འཚོགས་ v2/v4 ཚོགས་ (NrR) to gather
འཚོད་ v2 བཙོས་ v3 བཙོ་ v4 ཚོས་ (rR) to cook, to brew
འཚོལ་ v2/v3 བཙལ་ v4 ཚོལ་ (rR) ‘to obtain; 2to search, to look for
ལ
མཛངས་wise
མཛད་ v4 མཛོད་ (HoN for བྱེད་’; rR) to do, to make; to act (as + ABs); སྐྱབས་མཛད་
protect, to save; གཙོ་མཛད་ to lead; བརྩོན་འགྲུས་མཛད་ to strain oneself
མཛད་པ་ (HoN) deed
མཛའ་བོ་ lover
མཛེས་པ་ (PN) Mjes-pa
མཛེས་སེ་ (PN) Mjes-se
མཛོ་ mjo, a hybrid between yak and domestic cattle
‘མཛོད་ repository
2མཛོད་ see མཛད་
འཛད་ v2 ཟད་ (INTR) to be consumed; to disappear; མ་ཟད་ not only
འཛམ་བུ་གླིང་continent (Skt. Jambudvipa, name of the Indian continent in Buddhist
cosmology)
འཛིན་ v2 བཟུང་ v3 གཟུང་ v4 ཟུངས་ (rR) Ito seize, to hold; to embrace; to take over;
2to take sth. (DAT) as (TERM); ཡིད་ལ་འཛིན་ to take to [one’s] mind
འཛུགས་ v2 བཙུགས་ v3 གཟུགས་ v4 ཟུགས་ (TR) to place
འཛེམ་མེད་ one having no shame
རྫས་ object
རྫི་འུ་ herdsman
རྫུ་འཕྲུལ་ magic tricks, miracles
ཞག་ day
Glossary349
Q
ཞང་པོ་ maternal uncle
ཞན་པ་ ordinary
ཞབས་ (HON for རྐང་པ་) foot
ཞལ་ (HON for ཁ་) mouth
ཞལ་ཆེ་ judgement
ཞལ་ཆེ་པ་ judge
ཞལ་ཆེམས་ (HON for ཁ་ཆེམས་) testament
ཞལ་འཛུམ་ (HoN) smile
ཞི་ (INTR) to be calm
ཞིང་ field
ཞིང་སྐལ་ field share
ཞིང་ལས་ field-work
ཞུ་ v2/v4 ཞུས་ (HML for ཟེར་/སྨྲ་) ‘to speak; to report; to recount; to ask ༢ཞུགས་ see łའཇུག་
’ཞུགས་ (HoN for མེ་) fire
ཞུས་ see ཞུ་
ཞེ་སྡང་ hatred
ཞེན་ (NTR) ‘to fix, to penetrate; to long for (+ DAT)
གཞན་ (A) other; foreign; I(N) the other
གཞན་དུ་ differently
གཞི་
cause
གཞུན་པོ་ excellent
གཞོན་ young
གཞོན་ནུ་ I(N) a youth; ū(A) young
བཞག་ see འཇོག་
བཞམས་ (TR) to calm down, to appease
བཞི་ four
༢བཞིན་ face
350Glossary
2བཞིན་ (Postp) according to, in accordance with; like (+ ABs); (to be) like བཞིན་དུ་ (Postp) according to; like (+ ABs)
བཞུགས་ (HON for འདུག་; INrR) ‘to stay, abide; to sit; to be alive
བཞུས་ see ༢འཇུ་
བཞེངས་ (HON; INTR) to rise, get up
བཞེས་ (HON for ལེན་; TR) to take; ཐུགས་ཉམས་སུ་བཞེས་ to experience, to
practise